Prowadzenie działalności gospodarczej w Republice Czeskiej regulują trzy podstawowe przepisy prawne:
- ustawa Nr 455/1991 o działalności gospodarczej (UDG),
- ustawa Nr 89/2012, Kodeks cywilny (kc),
- ustawa Nr 90/2012 o korporacjach handlowych (UKH).
Dwa ostatnie przepisy weszły w życie z dniem 1 stycznia 2014 roku, znosząc równocześnie ustawę Nr 513/1991 Kodeks handlowy.
Należy również zaznaczyć, że rekodyfikacja prawa czeskiego, w tym głównie uchylenie Kodeksu handlowego, wywołała potrzebę regulacji przepisów w zakresie rejestracji osób prawnych i fizycznych oraz prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby zagraniczne na rynku czeskim. W zawiązku z powyższym od 1 stycznia 2014 roku obowiązywać dwie nowe ustawy: Nr 304/2013 o publicznych rejestrach osób prawnych i fizycznych oraz Nr 91/2012 o międzynarodowym prawie prywatnym.
Poniżej przedstawiamy informacje w zakresie obowiązujących na terytorium Republiki Czeskiej procedur podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby prawne i fizyczne z krajów członkowskich Unii Europejskiej, wynikających z ww. ustaw.
Przedsiębiorca może prowadzić działalność gospodarczą na terytorium Republiki Czeskiej jedynie pod warunkiem, że na daną działalność uzyskał uprawnienie lub zezwolenie od odpowiednich czeskich urzędów, wg przepisów prawa czeskiego. Działalność gospodarcza bez odpowiedniego uprawnienia lub zezwolenia, jest traktowana jako działalność nielegalna podlegająca karze na podstawie Kodeksu karnego (czyn karalny prowadzenia działalności gospodarczej bez zezwolenia). Każdy przedsiębiorca przed rozpoczęciem działalności gospodarczej musi zatem uzyskać odpowiednie uprawnienie do jej wykonywania na terytorium Republiki Czeskiej, bez względu na to czy jest to osoba krajowa czy zagraniczna.
Od osób fizycznych wymagane jest co najmniej zgłoszenie i wpis do ewidencji działalności gospodarczej oraz spełnienie ogólnych warunków określonych w UDG. Od osób prawnych, dodatkowo, wymagana jest rejestracja w jednym z rejestrów publicznych.
Podział działalności gospodarczych
Ze względu na formę nabywania uprawnień, UDG wyodrębnia dwa rodzaje działalności gospodarczej:
- zgłaszane, których prawo do wykonywania powstaje na podstawie zgłoszenia i wpisu do ewidencji działalności gospodarczej oraz
- koncesjonowane, gdzie prawo do wykonywania powstaje aż po udzieleniu koncesji (załącznik Nr 3 do UDG).
Działalności zgłaszane ustawa dzieli na:
- wolne (załącznik Nr 4 do UDG), do wykonywania których należy spełnić tylko warunki ogólne;
- rzemieślnicze (załącznik Nr 1 do UDG), w przypadku których wymagane są specjalne uprawnienia zawodowe tzn. uzyskiwane przeważnie w wyniku wyuczenia i praktyki w danym lub pokrewnym kierunku;
- wiązane (załącznik Nr 2 do UDG), do wykonywania których wymagane są specjalne uprawnienia zawodowe, świadectwa lub podobne dokumenty, wydawane przedsiębiorcy przez pełnomocny organ, na podstawie odrębnych przepisów.
Ustawa o działalności gospodarczej działa jako norma publicznoprawna, regulująca podstawowe warunki tej działalności. Nie obejmuje żadnych postanowień regulujących praktyczne wykonywanie poszczególnych czynności. Przedsiębiorca musi zatem przestrzegać również wszystkich postanowień wynikających z przepisów szczegółowych, normujących daną działalność.
Warunki wykonywania działalności gospodarczej
Ogólne warunki wykonywania działalności gospodarczej to:
- ukończenie 18 roku życia,
- zdolność do czynności prawnych,
- niekaralność potwierdzona wypisem z rejestru karnego.
Zgodnie z UDG, za niekaralną uważa się osobę, która nie była skazana prawomocnym wyrokiem sądowym:
- na bezwarunkową karę pozbawienia wolności, za przestępstwo popełnione umyślnie, samodzielnie lub w związku z innym przestępstwem i wymierzono jej bezwarunkową karę pozbawienia wolności na okres powyżej jednego roku;
- za przestępstwo popełnione umyślnie, związane z działalnością gospodarczą, o ile nie dotyczyło ono przestępstwa wymienionego wyżej.
Osoba ubiegająca się o uzyskanie uprawnienia do prowadzenia działalności gospodarczej w RCz musi też przedłożyć zaświadczenie, że nie posiada zaległości podatkowych o ile prowadzi lub prowadziła na terytorium Republiki Czeskiej działalność gospodarczą, nie zalega z opłatami na ubezpieczenie zdrowotne i socjalne oraz składkami na fundusz zatrudnienia.
Szczególne warunki wykonywania działalności gospodarczej
W celu wykonywania działalności gospodarczych rzemieślniczych, wiązanych oraz koncesjonowanych, poza warunkami ogólnymi, należy również spełnić warunki szczególne. Należą do nich uprawnienia zawodowe lub inne, wyszczególnione w załącznikach do ustawy (załącznik Nr 5 UDG) lub w przepisach odrębnych. Jeżeli osoba fizyczna ubiegająca się o uprawnienie do działalności gospodarczej nie spełnia tych warunków, ma prawo do ustanowienia swego przedstawiciela zawodowego (gwaranta), który takie warunki spełnia i może to udokumentować.
Zagraniczna osoba fizyczna nabywa uprawnienia do działalności gospodarczej w dniu zgłoszenia o ile, w zgłoszeniu nie wnioskuje o późniejszy termin nabycia uprawnień. W przypadku działalności koncesjonowanej, uprawnienie do jej wykonywania nabywa się z dniem nabycia mocy prawnej decyzji o udzieleniu koncesji.
Uprawnienie do wykonywania działalności gospodarczej może być realizowane na całym terytorium RCz, lecz nie można go przenosić na inne osoby. Zaświadczeniem o posiadaniu uprawnień do wykonywania działalności gospodarczej jest wypis z Rejestru Działalności Gospodarczej (výpis ze Živnostenského rejstříku).
Zgłoszenie do ewidencji działalności gospodarczej
Zgłoszenie do ewidencji można złożyć osobiście w Urzędzie ds. Działalności Gospodarczej (Živnostenský úřad) w tzw. Centralnym Punkcie Rejestracyjnym (Centrální registrační místo – CRM) lub wysłać pocztą, ewentualnie e-mailem z podpisem elektronicznym. Można też dokonać zgłoszenia osobiście w jednym z punktów kontaktowych czeskiej administracji publicznej – tzw. Czech POINT.
Terminy
Urząd ds. Działalności Gospodarczej (Živnostenský úřad) jest zobowiązany do dokonania wpisu do rejestru i wydania wyciągu do 5 dni od dnia zgłoszenia. W przypadku, gdy zgłoszenie jest niekompletne, Urząd ds. Działalności Gospodarczej ma obowiązek do 5 dni wezwać przedsiębiorcę do usunięcia nieprawidłowości. Okres na usunięcie nieprawidłowości wynosi 15 dni (w przypadku koncesji 30 dni). Jeżeli nieprawidłowości zostaną usunięte w terminie, urząd dokona rejestracji, w innym przypadku wyda decyzję o odrzuceniu wniosku.
Działalność gospodarcza wolna
Wolne działalności gospodarcze obejmują większość rodzajów działalności produkcyjnych i usługowych (specyfikacja szczegółowa w załączniku Nr 4 do UDG), w tym m.in.:
– hurt, detal, pośrednictwo w handlu oraz usługach;
– usługi w zakresie doradztwa informacyjnego i oprogramowania komputerów;
– usługi najmu i administracji nieruchomości;
– usługi w zakresie tłumaczeń;
– usługi marketingowe i doradcze.
Działalność gospodarcza rzemieślnicza
Rzemieślnicze działalności gospodarcze (załącznik Nr 1 do UDG) obejmują m.in.:
– kowalstwo, ślusarstwo, obróbkę metali, galwanizerstwo, odlewnictwo;
– naprawy i remonty samochodów i maszyn;
– usługi fryzjerskie;
– produkcję, instalację i naprawy maszyn i urządzeń elektrycznych;
– usługi stolarskie;
– produkcję środków kosmetycznych;
– usługi murarskie, ciesielskie, dekarskie, instalacyjne, malarskie itp.;
– usługi kosmetyczne, fryzjerskie, manicure, pedicure;
– usługi fotograficzne i poligraficzne,
– usługi gastronomiczne.
W przypadku rejestracji działalności rzemieślniczej, oprócz spełnienia warunków ogólnych, przedsiębiorca zobowiązany jest do przedłożenia odpowiednich świadectw lub zaświadczeń o wykształceniu kierunkowym lub o odbytej praktyce w danym kierunku działalności lub pokrewnym.
Dokumenty wymagane do rejestracji działalności rzemieślniczej: świadectwo ukończenia średniej szkoły zawodowej w danym kierunku; świadectwo ukończenia szkoły średniej z maturą z przedmiotu kierunkowego lub praktyką w danym kierunku; świadectwo ukończenia studium zawodowego w danym kierunku; świadectwo ukończenia studiów wyższych obejmujących dany kierunek; zaświadczenie o uznaniu kwalifikacji zawodowych przez odpowiedni organ administracji państwowej (Ministerstwo Przemysłu i Handlu RCz), zgodnie z ustawą Nr 18/2004 o uznawaniu kwalifikacji zawodowych; zaświadczenie o uznaniu dodatkowych kwalifikacji w danym kierunku na podstawie ustawy Nr 179/2006 o uwierzytelnianiu i uznawaniu dodatkowych kwalifikacji.
Dokumenty ww. mogą być zastąpione: świadectwem ukończenia pokrewnej szkoły zawodowej oraz zaświadczeniem o odbyciu jednorocznej praktyki w danym kierunku lub w kierunku pokrewnym; świadectwem ukończenia szkoły średniej z maturą z kierunku pokrewnego oraz jednoroczną praktyką w danym kierunku lub w kierunku pokrewnym; świadectwem ukończenia studium zawodowego w kierunku pokrewnym oraz zaświadczeniem o odbytej jednorocznej praktyce w danym kierunku lub w kierunku pokrewnym; świadectwem ukończenia studiów wyższych obejmujących kierunki pokrewne; świadectwem ukończenia kursu kwalifikacyjnego w danym kierunku wydanym przez instytucję uprawnioną zgodnie z obowiązującymi przepisami lub posiadającą akredytację Ministerstwa Szkolnictwa, Młodzieży i Wychowania Fizycznego RCz lub innym ministerstwem nadzorującym daną branżę działalności oraz świadectwem ukończenia praktyki rocznej w danym kierunku; potwierdzeniem praktyki w danym kierunku lub w kierunku pokrewnym.
Działalność gospodarcza wiązana
Pod pojęciem działalności gospodarczej wiązanej rozumie się działalność zgłaszaną, do której wykonywania niezbędne jest posiadanie doświadczenia i wykształcenia zawodowego (odborná způsobilost). Wiązane działalności gospodarcze (załącznik Nr 2 do UDG) obejmują m.in.:
– czynności diagnostyczne, badawcze oraz doradcze w zakresie ochrony i pielęgnacji roślin, produktów roślinnych i gleby;
– prace geologiczne;
– produkcję papierosów i przetwórstwo tytoniu;
– produkcję i przetwórstwo paliw i smarów;
– produkcję niebezpiecznych substancji chemicznych oraz ich sprzedaż;
– produkcję i naprawy protez, aparatów ortopedycznych oraz bandaży miękkich;
– manipulację z niebezpiecznymi odpadami;
– usługi projektowe w budownictwie;
– usługi budowlane, remonty i wyburzenia;
– handel zabytkami i wartościami kultury;
– handel zwierzętami hodowlanymi;
– doradztwo księgowe, prowadzenie ksiąg rachunkowych oraz ewidencji podatkowej;
– wycenę składników majątkowych;
– usługi geodezyjne;
– pomiary zanieczyszczeń;
– przeglądy i rewizje urządzeń technicznych;
– rewaloryzację zabytków;
– dezynfekcję, dezynsekcję i deratyzację;
– przewodnictwo wysokogórskie;
– ratownictwo wodne;
– czynności techniczno-organizacyjne w zakresie ochrony przeciwpożarowej;
– usługi w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;
– czynności w zakresie kultury fizycznej i sportu;
– usługi w zakresie organizowania kursów nauki jazdy;
– usługi w zakresie opieki nad dziećmi do lat trzech;
– prowadzenie poradni psychologicznych i diagnostycznych.
Działalność gospodarcza koncesjonowana
Działalności gospodarcze, na które wymagane jest posiadanie koncesji (załącznik Nr 3 do UDG) dotyczą:
– produkcji i dystrybucja alkoholi;
– produkcji, naprawy, wynajmu, handlu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz materiałami niebezpiecznymi;
– usług pirotechnicznych, prowadzenia strzelnic, nauki i kursów strzelania;
– produkcji i dystrybucji energii elektrycznej;
– transportu osobowego i towarowego;
– prowadzenia aukcji publicznych;
– kontroli produktów ochrony roślin;
– prowadzenia biur turystycznych;
– ochrony majątku i mienia oraz usług detektywistycznych;
– usług pogrzebowych.
Dokumenty wymagane do rejestracji działalności gospodarczej
Przy rejestracji wolnych działalności gospodarczych oprócz udokumentowania spełnienia warunków ogólnych, należy posiadać:
– wypełnione zgłoszenie rejestracyjne (jednotný registrační formulář – JRF), za pośrednictwem którego można jednocześnie dokonać rejestracji podatkowej, rejestracji do obowiązkowych ubezpieczeń oraz rejestracji w Urzędzie Pracy. Formularz można uzyskać w którymkolwiek urzędzie CRM lub w internecie na stronie www.mpo.cz;
– zaświadczenie stwierdzające tytuł własności lub prawo do użytkowania obiektów lub lokali, w których wykonywana będzie działalność gospodarcza, o ile nie jest to miejsce zamieszkania wnioskodawcy;
– jeżeli osoba zagraniczna zamierza prowadzić działalność za pośrednictwem swej jednostki organizacyjnej (oddział, zakład), dokument stwierdzający istnienie przedsiębiorstwa poza granicami RCz;
– dokument o zapłaceniu opłaty administracyjnej 1.000 CZK przy pierwszej rejestracji, 500 CZK przy rejestracji następnych działalności;
W przypadku, gdy urząd rejestracyjny nie będzie miał wątpliwości co do poprawności tłumaczenia lub autentyczności podpisu czy pieczęci, dokumenty nie muszą być tłumaczone przez tłumacza przysięgłego oraz uwierzytelniane. Z praktyki wynika, że – zwłaszcza w przypadku osób zagranicznych – lepiej posługiwać się oryginałami lub uwierzytelnionymi kopiami.
Oprócz warunków ogólnych, dokumentów i zaświadczeń jak w przypadku rejestracji wolnej działalności gospodarczej, przy rejestracji rzemieślniczej, wiązanej i koncesjonowanej działalności gospodarczej, należy udokumentować spełnienie warunków szczególnych (załączniki Nr 1, 2 i 3 do UDG) oraz dodatkowo:
- w przypadku wyznaczenia przedstawiciela zawodowego (gwaranta) na rynku czeskim – dołączyć zaświadczenie o jego niekaralności oraz dokumenty poświadczające posiadanie kwalifikacji niezbędnych do realizacji działalności w danym kierunku oraz
- notarialne oświadczenie przedstawiciela zawodowego (gwaranta), że wyraża zgodę na pełnienie tej funkcji. Przedstawiciel zawodowy może podpisać takie oświadczenie bezpośrednio w urzędzie rejestracyjnym.
Osoby fizyczne z miejscem zamieszkania lub osoby prawne z siedzibą poza terytorium Republiki Czeskiej mogą na terytorium Republiki Czeskiej prowadzić działalność gospodarczą na tych samych warunkach i w tym samym zakresie jak osoby czeskie, o ile odrębne ustawy normujące działalność gospodarczą, nie stanowią inaczej.
Zgodnie z § 138 i 143 Kodeksu cywilnego, osoba prawna, założona wg prawa innego państwa i mająca siedzibę za granicą, w celu prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium Republiki Czeskiej może przenieść swoją siedzibę do tego kraju lub powołać w tym kraju swą jednostkę organizacyjną. Przy zapisie do czeskiego rejestru handlowego, osoba ta jest zobowiązana określić formę prawną, jaką do prowadzenia działalności gospodarczej w RCz przyjmuje. Wewnętrzne stosunki prawne zagranicznej osoby prawnej, jak również odpowiedzialność wspólników lub członków zarządu tej osoby za zobowiązania finansowe spółki, z dniem nabycia mocy prawnej przeniesienia siedziby do RCz lub powołania jednostki organizacyjnej, reguluje prawo Republiki Czeskiej.
Zgodnie z § 26 czeskiej ustawy o międzynarodowym prawie prywatnym, zagraniczne osoby fizyczne i prawne, w zakresie praw majątkowych, mają takie same prawa i obowiązki jak obywatele tego kraju oraz czeskie osoby prawne.
